بیماری‌های غدد فوق کلیوی یا آدرنال
غدد آدرنال متشکل از دو غده مجزا است که هرکدام بر روی کلیه‌ها مستقر شده‌اند. هرکدام از آن‌ها از دو قسمت مجزا تشکیل شده‌اند.
- بخش قشری آدرنال -بخش خارجی غده- هورمون‌هایی تولید می‌کند که برای حیات انسان‌ها ضروری است. ازجمله: کورتیزول (که متابولیسم شما را تنظیم می‌کند و به تنش‌های محیطی پاسخ می‌دهد) و آلدوسترون (که به کنترل فشارخون کمک می‌کند.)
- بخش مرکزی آدرنال -بخش داخلی غده- هورمون‌های غیر حیاتی را تولید می‌کند (برای زنده ماندن به آن‌ها وابسته نیستید)، مانند آدرنالین (در هنگام بروز استرس‌ها به شما کمک می‌کند تا با آن‌ها مقابله کنید).
هنگامی که به غدد آدرنال (همچنین به‌عنوان غدد فوق کلیوی نیز شناخته می‌شوند) می‌اندیشیم، ممکن است واژه استرس در ذهنمان تداعی شود. درست است- غدد آدرنال برای ترشح هورمون معروف آدرنالین شناخته شده است. هورمونی که در شرایط تنش‌زا، به‌سرعت بدن شما را برای مقابله آماده می‌کند. اما غدد آدرنال در زمان‌هایی که استرس ندارید نیز به چرخه سلامتی شما کمک می‌کنند. درواقع آن‌ها هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که برای زنده ماندن شما ضروری هستند.
فهرست مطالب
ساختار غدد آدرنال
غدد آدرنال، دو ارگان مثلثی شکل هستند که در حدود 3.5 سانتی‌متر ارتفاع و 7 سانتی‌متر طول دارند. آن‌ها در بالای کلیه‌ها واقع شده‌اند. آن‌ها نام خود را از موقعیت مکانی‌شان به دست آورده‌اند (غدد فوق کلیوی).
هر غده آدرنال از دو قسمت مجزا تشکیل شده است، ساختار قسمت بیرونی غده، "بخش قشری آدرنال" و ساختار داخلی غده، "بخش مرکزی آدرنال" نام دارد.
هورمون‌های غدد آدرنال
بخش قشری و مرکزی غده آدرنال عملکردهای متفاوتی دارند. یکی از تفاوت‌های آن‌ها این است که هورمون‌های بخش قشری برای حیات انسان ضروری هستند ولی هورمون‌های بخش مرکزی نه.
هورمون‌های بخش قشری آدرنال
بخش قشری آدرنال تولید دو گروه اصلی از هورمون‌های کورتیکواستروئیدی را بر عهده دارند: گلوکوکورتیکوئیدها و مینرالوکورتیکوئیدها.
ترشح گلوکوکورتیکوئیدها توسط غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز تحریک می‌شود. ترشح مینرالوکورتیکوئیدها توسط کلیه‌ها تحریک می‌شود. هنگامی که هیپوتالاموس، هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) را ترشح می‌کند، غده هیپوفیز تحریک شده و هورمون "آدرنال کورتیکوئیدها (ACTH)" را ترشح می‌نماید. این هورمون نیز، به‌نوبه خود، غدد آدرنال را وادار به تولید هورمون‌های کورتیکواستروئیدی می‌کند.
گلوکوکورتیکوئیدهای منتشر شده توسط قشر آدرنال عبارت‌اند از:
- هیدروکورتیزون: معمولاً با نام کورتیزول شناخته شده می‌شود، این هورمون چگونگی تبدیل چربی‌ها، پروتئین و کربوهیدرات‌ها به انرژی را تنظیم می‌کند. همچنین به تنظیم فشارخون و عملکرد قلبی– عروقی نیز کمک می‌کند.
- کورتیکوسترون: این هورمون با کمک هیدروکورتیزون در تنظیم پاسخ ایمنی و سرکوب واکنش‌های التهابی همکاری دارد.
- یکی از مینرالوکورتیکوئیدهای مهم، هورمون آلدوسترون است، که به حفظ و تعادل مناسب آب و نمک و درواقع کنترل فشارخون کمک می‌نماید.
- گروه سوم هورمون‌های قشری آدرنال، هورمون‌های جنسی می‌باشند. بخش قشری آدرنال مقدار کمی هورمون‌های جنسی زنانه و مردانه آزاد می‌کند. اما مقدار آن در مقایسه با هورمون‌های جنسی (ازجمله استروژن و تستوسترون) ترشح‌شده توسط تخمدان‌ها یا بیضه‌ها، بسیار کمتر است.
هورمون‌های بخش مرکزی آدرنال
برخلاف بخش قشری آدرنال، بخش مرکزی غدد فوق کلیوی عملکرد حیاتی نخواهد داشت، اما این بدین معنی نیست که هورمون‌های این بخش برای ادامه زندگی موردنیاز نمی‌باشند. ترشح هورمون‌های بخش مرکزی غدد فوق کلیوی توسط سیستم عصبی سمپاتیک تحریک می‌شوند، و هنگامی ترشح می‌شوند که شما تحت استرس قرار می‌گیرید. به‌این‌ترتیب، بخش مرکزی کمک می‌کند تا شما با استرس جسمی و روحی مقابله نمایید. ممکن است شما با پاسخ‌های جنگ و گریز آشنا باشید. فرایندی که هنگام استرس و یا تهدید وضعیت شما توسط سیستم عصبی سمپاتیک آغاز می‌شود. هورمون‌های بخش مرکزی آدرنال به مدیریت این فرایند کمک می‌نمایند. هورمون‌های ترشح‌شده توسط بخش مرکزی غده آدرنال عبارت‌اند از:
- اپی نفرین: اکثر مردم اپی نفرین را با نام دیگر آن یعنی آدرنالین می‌شناسند. این هورمون به‌سرعت در پاسخ به استرس با افزایش ضربان قلب و افزایش خون‌رسانی به عضلات و مغز وارد عمل می‌شود. همچنین سطح قند خون را از طریق افزایش تبدیل گلیکوژن به گلوکز افزایش می‌دهد. (گلیکوژن فرم ذخیره‌ای گلوکز در کبد است.)
- نوراپی نفرین: نام دیگران نور آدرنالین است، این هورمون با اپی نفرین در پاسخ به استرس همکاری می‌کند. باعث انقباض عروق (تنگی رگ‌های خونی) می‌شود. درنتیجه فشارخون را افزایش می‌دهد.
اختلالات و بیماری‌های غدد آدرنال
دلایل متعددی باعث ضعف و یا بروز اختلال در غدد آدرنال می‌شود. مشکل می‌تواند ناشی از خود غده آدرنال باشد و یا به دلیل نقصی که در غدد دیگر به وجود می‌آید، باشد. در زیر اختلالات و بیماری‌های شایع غدد آدرنال آورده شده است:
- بیماری آدیسون: این اختلال نادر ممکن است در هر سنی بروز نماید. در این بیماری بخش قشری آدرنال نمی‌تواند به‌اندازه کافی کورتیزول و آلدوسترون تولید کند. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله ما در مورد بیماری آدیسون را مطالعه فرمایید.
- سرطان آدرنال: سرطان آدرنال یک سرطان تهاجمی است، اما بروز آن بسیار نادر است. تومورهای بدخیم آدرنال به‌ندرت در خود غده باقی می‌مانند. آن‌ها تمایل دارند به سایر غدد و ارگان‌ها گسترش یابند. ازآنجایی‌که این غدد هورمون‌های خود را به سراسر بدن ارسال می‌کند گسترش سرطان آدرنال با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله ما در مورد سرطان آدرنال را مطالعه فرمایید.
- سندرم کوشینگ: سندرم کوشینگ یک بیماری نادر است که اساساً معکوس بیماری آدیسون است. در این بیماری هورمون کورتیزول بیش‌ازحد تولید می‌شود. علل بروز آن مختلف است، ازجمله وجود تومور در غده هیپوفیز یا در غده آدرنال. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله ما در مورد سندرم کوشینگ را مطالعه فرمایید.
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: این بیماری یک نوع اختلال ژنتیکی است که در آن سطح کورتیزول پایین می‌آید. افراد مبتلا به هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، اغلب به مشکلات هورمونی دیگر نیز مبتلا می‌شوند مانند پایین بودن سطح آلدوسترون (که به حفظ و تعادل آب و نمک بدن کمک می‌نماید).
غدد آدرنال چندین نقش متعدد در سیستم غدد درون‌ریز ایفا می‌کنند. دو بخش بسیار متفاوت این غدد، قشری و مرکزی، به حفظ و تنظیم بسیاری از فرایندهای داخلی از سوخت‌وساز بدن گرفته تا پاسخ به استرس‌های درونی و محیطی، کمک می‌نمایند،
درمان اختلالات غدد آدرنال
پزشکان و متخصصین از انواع درمان‌های جراحی و دارویی برای اختلالات غدد آدرنال بهره می‌گیرند.
برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:
- جراحی برای برداشتن تومور در غده آدرنال و یا در زمان مناسب، جراحی برای برداشتن یک یا هر دو غده آدرنال
- جراحی با حداقل تهاجم از طریق سوراخ‌های بینی برای برداشت تومور غده هیپوفیز
- دارو برای جلوگیری از تولید بیش‌ازحد هورمون‌ها
- جایگزین کردن هورمون‌ها
