تومور خوش‌خیم غده هیپوفیز (آدنوم): علائم و تشخیص
به توده‌هایی که به صورت غیرعادی در غده هیپوفیز تشکیل می‌شوند، تومور هیپوفیز گفته می‌شود. این تومورها موجب تولید بیش از حد برخی هورمون‌ها می‌شوند. خوشبختانه اکثر تومورهای هیپوفیز غیر سرطانی است، به این معنا که این توده‌ها به بافت‌های اطراف خود و سایر نقاط مغز منتشر نمی‌شود.
فهرست مطالب
علائم ابتلا به تومور هیپوفیز
تومورهای هیپوفیز-توده‌هایی که به صورت غیرعادی در غده هیپوفیز رشد می‌کنند-موجب بروز علائم مختلفی می‌شوند. این علائم معمولا به تدریج بروز می‌کنند اما نهایتا منجر به برخی اختلالات غدد درون‌ریز مانند بیماری کوشینگ یا بیماری آکرومگالی (رشد بیش از حد بدن) می‌شوند. برخی از علائم تومور هیپوفیزی مبهم هستند، مانند خستگی و احساس ضعف، به همین خاطر بسیاری از مردم این علائم را نادیده می‌گیرند و آن‌ها را به علل دیگری (غیر از بیماری) ربط می‌دهند.
اما گاهی اوقات، وقتی شخصی به تومور هیپوفیز مبتلاست، بدن او مقادیر بیشتری از برخی هورمون‌های خاص تولید می‌کند. تومورهای بزرگ‌تر هیپوفیز که ماکروادنوم خوانده می‌شوند، باعث وارد شدن فشار به غدهی هیپوفیز و بافت‌های اطراف آن شده و می‌توانند باعث ایجاد اختلالاتی در بینایی مانند دوبینی و از دست دادن دید محیطی شوند.
سایر علائم احتمالی غدهی هیپوفیز که بر اثر فشار ناشی از تومور به هیپوفیز و بافت‌های اطراف آن ایجاد می‌شود، عبارتند از:
- عدم تحمل سرما
- یبوست
- خشکی پوست
- سردرد
- ریزش موهای بدن
- کاهش فشار خون
- فقدان برخی دوره‌های قاعدگی در زنان
- حالت تهوع
- اختلال در عملکرد جنسی
- از دست دادن یا اضافه کردن وزن با علت نامشخص
- استفراغ
همه‌ی افرادی که به تومور هیپوفیز مبتلا هستند، تمامی این علائم را مشاهده نمی‌کنند. علائمی که در بیمار بروز می‌کند بسته به نوع تومور و اندازه و شکل آن می‌تواند بسیار متفاوت باشد. علاوه بر این تومورهای غدهی هیپوفیز، به این خاطر که موجب ترشح بیش‌ازحد برخی هورمون‌ها می‌شوند، می‌توانند باعث بروز برخی بیماری‌های غدد درون ریز شوند که این بیماری‌ها می‌توانند علائم خاص مربوط به خودشان را ایجاد کنند.
علت بروز تومورهای هیپوفیز
اکثر تومورهای غده هیپوفیز، توده‌های خوش خیم (غیرسرطانی) هستند و در واقع هیچ کس دلیل اصلی تشکیل این توده‌های اضافی در غدهی هیپوفیز را نمی‌داند. البته در برخی موارد ممکن است ابتلا به تومور هیپوفیز ارثی باشد. در صورتی که شما به تومور هیپوفیز مبتلا باشید، پزشک شما یک آزمایش خون ساده تجویز می‌کند تا تعیین کند که علت بروز تومور هیپوفیز، بیماری نئوپلازی مولتیپل اندوکرین یا MEN1 است یا خیر (نوعی بیماری ارثی). اما در صورتی که تشکیل تومور به عوامل ارثی مربوط نباشد، علت آن نامعلوم باقی می‌ماند.
عوامل خطر برای ابتلا به تومورهای هیپوفیز
عوامل خطر بسیار کمی برای تومورهای هیپوفیز شناخته شده‌اند. مهم‌ترین عوامل خطر برای این بیماری، سن و سابقه خانوادگی می‌باشد. همچنین داشتن یکی از بیماری‌های ژنتیکی زیر، احتمال ابتلا به تومور هیپوفیز را افزایش می‌دهد:
- بیماری نئوپلازی مولتیپل اندوکرین یا MEN1
- سندرم Carney Complex
- بروز برخی تغییرات غیر عادی در ساختار ژن‌هایی با نام "پروتئین گیرنده‌ی هیدروکربن آریل (API)"
تشخیص تومورهای هیپوفیز
در صورتی که به هر دلیلی، پزشک شما به وجود تومور هیپوفیز مشکوک باشد، انجام چند آزمایش را تجویز می‌کند. البته قبل از انجام هر آزمایشی، پزشک، شما را معاینه می‌کند و در مورد سوابق پزشکی شما و همچنین سوابق خانوادگی شما سوال‌هایی می‌پرسد. آزمایشاتی که پزشک تجویز می‌کند عبارتند از:
- آزمایش خون و آزمایش ادرار
- انجام عکسبرداری از سر
- تست بینایی
عوارض ابتلا به تومورهای هیپوفیز
یکی از خطرناک‌ترین و جدی‌ترین عوارض ابتلا به تومور هیپوفیزی، نابینایی است. این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که غدهی هیپوفیز بیش‌ازحد به عصب‌های بینایی فشار وارد کند. این عصب‌ها به غدهی هیپوفیز بسیار نزدیک هستند. البته تمامی افرادی که به تومور هیپوفیز مبتلا می‌شوند، دچار مشکلات بینایی نمی‌شوند، اما در صورتی که این اتفاق بیافتد، رشد تومور و از دست دادن بینایی، هر دو به تدریج ایجاد می‌شود. سایر عوارض احتمالی تومور هیپوفیز عبارتند از:
- دیابت بی مزه
- کمبود دائمی برخی هورمون‌ها
- سکته مغزی هیپوفیزی (خونریزی داخل غده هیپوفیز)
روش‌های درمان تومورهای هیپوفیز
روش درمان تومور هیپوفیزی به نوع تومور و همچنین اندازه و شکل آن بستگی دارد. به‌طورکلی، برای درمان تومور هیپوفیز به منظور کنترل یا از بین بردن تومور، از ترکیبی از روش‌های درمانی مختلف استفاده می‌شود که عبارتند از: دارو، پرتودرمانی و جراحی.
هدف کلی تمامی این روش‌های درمانی یکسان است: بازگرداندن سطح ترشح هورمون‌های بدن به حالت عادی و برطرف کردن علائم یا عوارض ناشی از بزرگ‌شدن اندازه‌ی تومور (به این معنا که ممکن است نیاز باشد به طریقی اندازه‌ی تومورکوچک شود).
گاهی برای درمان تومور هیپوفیز، از داروهایی استفاده می‌شود که از ترشح بیش از اندازه‌ی برخی هورمون‌ها در بدن جلوگیری می‌کنند. نوع دارویی که برای شما تجویز می‌شود به نوع هورمون‌هایی بستگی دارد که در بدن شما به میزان بیش‌ازحد تولید می‌شود. علاوه بر این برخی از دارو‌ها نیز می‌توانند در کوچک کردن اندازه‌ی تومور موثر باشند.
پرتودرمانی نیز روشی است که ممکن است در درمان تومور هیپوفیز به کار گرفته شود. در این روش برای کوچک کردن اندازه‌ی تومور از امواج اشعه X با انرژی بالا و یا اشعه‌های گاما استفاده می‌شود. در برخی موارد ممکن است بعد از انجام عمل جراحی، از روش پرتودرمانی استفاده شود و در مواردی نیز ممکن است پرتودرمانی به صورت مستقل انجام شود.
ممکن است برای برداشتن تمام یا بخشی از تومور، عمل جراحی صورت گیرد. انجام جراحی ممکن است به این خاطر ضروری باشد که تومور هیپوفیز در حال وارد کردن فشار به عصب‌های بینایی باشد، چون در این صورت خطر نابینایی بیمار وجود دارد.
