سندرم تخمدان پلی کیستیک: درمان، علائم و علت
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) بیماری شایعی است که باعث طیف وسیعی از علائم، از جمله پریود نامنظم، رشد موهای زائد، آکنه و مشکلات وزن می‌گردد. شروع این علائم ممکن است زمانی باشد که شما برای اولین بار پریود می‌شوید، اما گاهی اوقات بروز این علائم تا اوایل - اواسط دهه بیست سالگی رخ نخواهد داد. نام سندرم تخمدان پلی کیستیک، برگرفته از کیست‌های کوچک (کیسه پر از مایع) است که در تخمدان برخی از زنان مبتلا به این بیماری رشد می‌کند. تخمدان، اندام بادامی شکل در سیستم تولید مثل زنان است که مسئول تولید هورمون (استروژن و پروژسترون) و همچنین ذخیره سازی و آزادسازی تخمک است. بااین‌حال، بسیاری از زنان مبتلا به PCOS، این کیست تخمدان را ندارند.
فهرست مطالب
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
علائم و نشانه‌های سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است متفاوت باشد، از جمله:
- پریود نامنظم: پریود بیمار ممکن است کمتر از یک بار در ماه (معمولاً کمتر از 8 بار در سال) باشد و یا بیمار اصلاً پریود نشود. بیمار همچنین ممکن است دارای خونریزی شدید قاعدگی باشد.
- افزایش وزن (با این حال برخی زنان مبتلا به PCOS ممکن است بسیار لاغر باشند.)
- رشد موی زائد بر روی صورت، قفسه سینه، پشت، شکم، بازوها و یا و داخل رانها.
- آکنه
- پوست چرب
- لکه‌های ضخیم و تیره پوست (به نام آکانتوز نیگریکانس) در گردن، بازوها، سینه، یا ران
- کم پشت شدن مو
- مشکلات بارداری
علت‌ها و دلایل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است. اما مشخص شده است که برخی دختران و زنان مبتلا به این بیماری، در بدن خود تستوسترون اضافی تولید می‌کنند. تستوسترون به طور معمول به عنوان یک هورمون مردانه قلمداد می‌شود، اما این هورمون در بدن زنان نیز تولید می‌شود. افزایش بیش از میزان طبیعی سطح تستوسترون، باعث رشد موهای زائد و آکنه می‌شود؛ همچنین ممکن است موجب دوره‌های نامنظم قاعدگی گردد.
همچنین در بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) مقاومت به انسولین وجود دارد، به این معنی که بدن آن‌ها به هورمون انسولین که سطح قند خون را کنترل می‌کند، به خوبی جواب نمی‌دهد. این باعث می‌شود که سطح قند خون (گلوکز) افزایش یابد و حتی بدن انسولین بیشتری را تولید کند. به عقیده محققان این وضعیت ممکن است منجر به تولید بیشتر هورمون تستوسترون، افزایش اشتها و ابتلا به دیابت نوع دوم گردد.
این بیماری گاهی اوقات در افراد یک خانواده بروز می‌کند، بنابراین اگر خواهر یا مادر شما مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است، احتمال دارد شما نیز به این عارضه مبتلا شوید.
شیوع سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه است؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنانی که در سن باروری هستند، بسیار رایج است. تخمین زده می‌شود 5/10 درصد از این گروه زنان، به این بیماری مبتلا می‌شوند. البته همه این زنان دارای علائم این بیماری نیستند.
آیا سندرم تخمدان پلی کیستیک ارثی است؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک در حدود 50٪ از موارد، در افراد یک خانواده بروز می‌کند.
عوارض سندرم پلی کیستیک
تشخیص علائم شایع سندرم PCOS برای اکثریت زنان دشوار است، اما برخی از زنان عوارض بیشتری را تجربه می‌کنند، از جمله:
- دیابت، افزایش سطح انسولین و یا مقاومت به انسولین
- مشکلات قلبی و عروقی
- سرطان رحم
- آپنه هنگام خواب
هر یک از این مشکلات می‌تواند مهلک باشد، از این رو درمان سندرم PCOS بسیار مهم است.
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند در هر سنی و در طول سال‌های باروری رخ دهد، از آنجا که علائم آن مبهم است، تشخیص این بیماری می‌تواند زمان‌بر باشد.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دارای علائم مختلفی باشند، از جمله:
- پریود نامنظم
- شواهدی از افزایش هورمون‌های مردانه که نشان دهنده پرمویی بدن و یا افزایش سطح هورمون در خون است.
- کیست‌های متعدد در تخمدان
برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک، حداقل دو معیار از موارد ذکر شده در بالا باید وجود داشته باشد.
تشخیص این بیماری از طریق بررسی تاریخچه این علائم، معاینه و آزمایش خون هورمونی است که می‌تواند به صورت سرپایی انجام شود. برخی از زنان ممکن است نیاز به یک سونوگرافی از تخمدان داشته باشند.
روش‌های درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
اگرچه هیچ درمانی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) وجود ندارد، اما راههای بسیاری برای مدیریت علائم آن با استفاده از تغییر در شیوه زندگی و دارو درمانی ( در صورت لزوم) وجود دارد. اگر فکر می‌کنید شما هم دچار علائم PCOS هستید، به پزشک مراجعه کنید، زیرا درمان زود هنگام آن
می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عوارض دراز مدت این بیماری کمک کند.
دارو درمانی
- قرص‌های ضد بارداری: قرص ضد حاملگی خوراکی حاوی استروژن و پروژسترون می‌تواند به کنترل علائم طولانی مدت کمک کند. این قرص‌ها سطح هورمون تستوسترون در بدن شما را کاهش می‌دهد، باعث کاهش رشد موی زائد و آکنه می‌شود، به منظم شدن پریود شما کمک می کند و ممکن است خطر ابتلا به سرطان آندومتر (سرطان پوشش داخلی رحم) را کاهش دهد. شما همچنین می‌توانید حلقه واژینال یا برچسب پوستی حاوی دو هورمون استروژن و پروژسترون را استفاده کنید.
- داروهای دیابت: دختران و زنان دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که مبتلا به دیابت نوع دوم و یا پیش دیابت هستند و بدن آن‌ها به تغییرات رژیم غذایی و ورزش پاسخ نمی‌دهد، ممکن است مصرف داروی دیابت به نام متفورمین برای آن‌ها مفید و موثر باشد. اگر شما مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) هستید و نمی‌توانید قرص‌های ضد بارداری را مصرف کنید، داروی متفورمین ممکن است به تنظیم پریود شما کمک کند. (البته متفورمین توسط سازمان غذا و دارو ایالات متحده برای این اهداف، مورد تایید نیست).
- داروهای کاهش رشد موی زائد: داروهایی که از تاثیر تستوسترون بر روی پوست (مانند اسپیرونولاکتون، فلوتامید، و فیناستراید) جلوگیری می‌کند، ممکن است به کاهش رشد موهای زائد کمک کند. این داروها نباید توسط زنان باردار (و یا در شرف بارداری) مصرف شود، زیرا این داروها با نقائص هنگام تولد در ارتباط است. کرم حاوی افلورنیتین (eflornithine) نیز برای کاهش سرعت رشد موهای زائد در صورت، مفید است. علاوه بر این، شما می‌توانید موهای زائد را با موم، اصلاح، الکترولیز، یا درمان با لیزر از بین ببرید.
- درمان ناباروری: داروی کلومیفن برای کمک به تحریک تخمک‌گذاری (کمک به تخمدان‌ها برای آزاد کردن تخمک) در زنان مبتلا به مشکلات بارداری استفاده می‌شود.
با پزشک خود در مورد درمان مناسب برای شما مشورت کنید. یک پزشک متخصص در مشکلات هورمونی (متخصص غدد) و یا سلامت زنان (متخصص زنان و زایمان و یا پزشک مراقبت‌های اولیه) را انتخاب نمایید.
تغییر در شیوه زندگی
- اگر اضافه وزن دارید، کاهش حتی 5/10 درصد از وزن فعلی خود می‌تواند به منظم شدن پریود و بهبود سطح کلسترول شما کمک کند و نیز ممکن است رشد موهای زائد را کاهش دهد.
- ورزش منظم می‌تواند به کاهش وزن شما کمک کند و همچنین موجب کاهش خطر ابتلا به دیابت و بیماری قلبی گردد. تحقیقات نشان داده است که انجام سی دقیقه ورزش (متوسط تا شدید) به صورت روزانه، موجب کاهش خطر ابتلا به دیابت و سندرم متابولیک (گروهی از عوامل خطر که احتمال افزایش بیماری‌های قلبی و دیابت را افزایش می‌دهد) می‌گردد.
- پیروی از یک رژیم غذایی کم کالری با غذاهای فرآوری شده محدود، برای کاهش وزن مفید است.
آیا هیچ‌گونه عوارض جانبی برای درمان با این داروها وجود دارد؟
متفورمین و اسپیرونولاکتون می‌تواند موجب ناراحت معده گردد. متفورمین ممکن است باعث سرگیجه، تهوع و طعم فلزی در دهان شود.
اسپیرونولاکتون همچنین می‌تواند موجب افزایش دوره‌های پریود گردد، به همین دلیل اغلب همراه با قرص ضد حاملگی خوراکی استفاده می‌شود. سیپروترون اگر برای مدت طولانی استفاده شود، ممکن است باعث مشکلات مربوط به دوره‌های قاعدگی گردد. اما به ندرت، ممکن است باعث مشکلات کبدی شود، اگر چه آزمایش خون کبد در حین درمان انجام خواهد شد.
به‌طورکلی عوارض جانبی در طول زمان رفع خواهد شد، زیرا بدن خود را با دارو تطبیق می‌دهد. بااین‌حال، در صورت پایداری علائم، کاهش دوز یا استعمال فرمولاسیون مختلف ممکن است لازم باشد.
