انسولین (سرنگ، قرص و قلم، پمپ انسولین و نحوه تزریق آن)
انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده تولید شده و به بدن اجازه می‌دهد قند (گلوکز) بدست آمده از کربوهیدرات‌های موجود در غذاها را به منظور تولید انرژی مصرف کرده یا قند را برای استفاده‌های بعدی ذخیره کند. انسولین مانع از بالا رفتن بیش از حد قند بدن (هیپرگلیسمی) یا پایین آمدن بیش از حد آن (هیپوگلیسمی) می‌شود.
سلول‌های بدن برای تولید انرژی به قند نیاز دارند. البته، قند نمی‌تواند مستقیماً وارد اکثر سلول‌های بدن شود. پس از آنکه غذا می‌خوریم و سطح قند خونمان بالا می‌رود، به سلول‌های موجود در لوزالمعده (که سلول‌های بتا نام دارند) سیگنال داده می‌شود که انسولین را در جریان خون آزاد کنند. سپس انسولین به سلول‌های چسبیده و به آن‌ها سیگنال می‌دهد که قند را از جریان خون جذب کنند. اغلب از انسولین به عنوان کلیدی یاد می‌شود که قفل سلول‌ها را باز کرده و امکان ورود قند به سلول‌ها و استفاده از آن برای انرژی را فراهم می‌سازد.
اگر قند خون بیش از نیاز آن باشد، انسولین کمک می‌کند تا قند در کبد ذخیره شده و زمانی که قند خون پایین است یا زمانی که به قند بیشتری نیاز است، مثلاً بین دو وعده غذایی یا در طول فعالیت‌های فیزیکی، قند ذخیره شده آزاد شود. بنابراین، انسولین سطح قند خون را متعادل کرده و آن را در محدوده طبیعی نگه می‌دارد. هر چه قند خون بالاتر برود، لوزالمعده انسولین بیشتری تولید می‌کند.
فهرست مطالب
درمان انسولینی دیابت
بدن مبتلایان به دیابت نوع 1 نمی‌تواند انسولین تولید کند زیرا سلول‌های بتای لوزالمعده آن‌ها آسیب دیده یا نابود شده است. بنابراین، این افراد به تزریق انسولین نیاز دارند تا بدن آن‌ها بتواند گلوکز را فرآوری کرده و از عوارض ناشی از هیپرگلیسمی مصون بماند.
بدن مبتلایان به دیابت نوع 2 به خوبی به انسولین جواب نداده یا در مقابل آن مقاومت می‌کند. آن‌ها برای فرآوری بهتر قند و مصون ماندن از عوارض بلند مدت این بیماری به تزریق انسولین نیاز دارند. مبتلایان به دیابت نوع 2 ابتدا با داروهای خوراکی، به همراه رژیم غذایی و ورزش درمان می‌شوند. از آنجا که دیابت نوع 2 یک بیماری پیشرونده است، هر چه عمر بیماری بیشتر باشد، احتمال نیاز بیمار به انسولین جهت حفظ سطح قند خون بیشتر خواهد بود.
انواع انسولین‌های موجود برای درمان دیابت
برای درمان دیابت از انواع مختلفی از انسولین‌ها استفاده می‌شود که عبارتند از:
انسولین سریع اثر: تأثیرگذاری آن تقریباً 15 دقیقه بعد از تزریق شروع شده، تقریباً بعد از 1 ساعت به اوج رسیده و دو تا چهار ساعت ادامه دارد. انسولین سریع اثر، معمولاً پیش از غذا و در کنار انسولین طولانی اثر تزریق می‌شود.
انسولین کوتاه اثر: اثرگذاری آن تقریباً 30 دقیقه پس از تزریق شروع شده، تقریباً بعد از 2 تا 3 سه ساعت به اوج رسیده و 3 تا 6 ساعت ادامه دارد. انسولین کوتاه اثر، معمولاً پیش از غذا و در کنار انسولین طولانی اثر تزریق می‌شود.
انسولین متوسط اثر: اثرگذاری آن تقریباً 2 تا 4 ساعت پس از تزریق شروع شده، تقریباً 4 تا 12 ساعت بعد به اوج رسیده و 12 تا 18 ساعت ادامه دارد. این انسولین، معمولاً روزی دو بار و در کنار انسولین‌های سریع و کوتاه اثر استفاده می‌شود.
انسولین طولانی اثر: اثرگذاری آن چند ساعت بعد از تزریق شروع شده و تقریباً 24 ساعت ادامه دارد. در صورت نیاز، اغلب در ترکیب با انسولین سریع یا کوتاه اثر استفاده می‌شود.
انسولین را می‌توان با استفاده از سرنگ، قلم تزریق، یا پمپ انسولین، که جریان مداومی از انسولین را به بدن می‌فرستد، تزریق کرد.
وسایل دریافت انسولین
بیمار به چند طریق می‌تواند انسولین دریافت کند که عبارتند از استفاده از سرنگ، قلم، تزریق کننده‌های جت، انسولین خوراکی و پمپ.
سرنگ‌های انسولین
تزریق مستقیم انسولین به زیر پوست همچنان پرکاربردترین روش انتقال انسولین به بدن است که در آن از یک سرنگ و یک سوزن استفاده می‌شود. ظرفیت سرنگ بسته به دوز انسولین انتخاب می‌شود. قطر و طول سوزن، که هر دو می‌بایست با توجه به راحتی بیمار تنظیم و انتخاب شوند، نیز در انتخاب ظرفیت سرنگ نقش دارند.
تزریق انسولین
تزریق انسولین یکی از بخش‌های اصلی رژیم روزانه بسیار از دیابتی‌ها است. هرچند که امروزه انسولین استنشاقی نیز مورد تأیید قرار گرفته و در بازار موجود است، اما حقیقت این است که اکثر مبتلایان به دیابت نوع 1 (مبتلایان نوع 2 که به انسولین نیاز دارند) تا زمانی که استفاده از انسولین استنشاقی همه‌گیرتر نشود، همچنان مجبور خواهند بود که به تزریق انسولین ادامه دهند.
محل‌های تزریق انسولین
اغلب انسولین در شکم تزریق می‌شود. اما برای برخی بیماران این ناحیه مناسب نیست و بنابراین باید از سایر نواحی بدن استفاده شود که عبارتند از بازوها، بالای باسن و بیرون ران‌ها. تزریق به تمامی این نواحی بیشترین اثر را خواهد داشت زیرا آن‌ها لایه‌ای از چربی دارند که به جذب بهتر انسولین کمک می‌کند. در این فرایند انسولین مستقیماً به بافت زیر پوست تزریق می‌شود. این نواحی پایانه‌های عصبی کمتری نیز دارند، به این معنی که درد تزریق در این نواحی از سایر نقاط بدن کمتر است.
نحوه تزریق انسولین
برای تزریق انسولین:
• قبل از تزریق دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید
• یک سوزن جدید روی قلمتان بگذارید
• برای خالی کردن حباب‌ها از سوزن، دوز را دست کم روی 2 واحد تنظیم کرده و سوزن سرنگ را رو به سقف گرفته و دکمه تزریق را بفشارید (اگر مایع به صورت پیوست و بدن قطع و وصل شدن از سوزن خارج نشد، این عمل را آنقدر تکرار کنید تا مایع به طور پیوسته خارج شود)
• مقدار دوز را تنظیم کنید (نحوه انجام این کار به نوع قلمتان بستگی دارد)
• یک ناحیه نرم و دارای چربی را برای تزریق انتخاب کنید
• قسمتی از ناحیه دارای چربی را بین شست و انگشتتان بگیرید و به آرامی بالا بیاورید (فاصله شست و انگشتانتان آنقدر زیاد باشد که جا برای فرو کردن سوزن در قسمت بالا آمده باشد)
• سوزن را در پوست فرو کنید (اگر خیلی لاغر هستید، باید سوزن را با زاویه 45 درجه فرو کنید تا از تزریق به عضله اجتناب شود.
• دکمه تزریق را نسبتاً به آرامی فشار دهید تا دوز تزریق شود
• پس از تزریق دوز، سوزن را به مدت 10 ثانیه در همان حال نگه‌دارید تا از خروج مقدار بیش از اندازه انسولین از پوست جلوگیری شود
• اگر انسولین یا خونی از محل تزریق خارج شد آن را با پنبه یا یک دستمال کاغذی پاک کنید
• حتماً سوزن استفاده شده را در ظرف یک بار مصرف جمع‌آوری پسماندهای تیز و برنده پزشکی قرار دهید
پمپ انسولین اکسترنال
پمپ انسولین یک دستگاه کوچک است که انسولین را به درون لایه چربی قرار گرفته در زیر پوست (بافت زیر جلدی) می‌فرستد.
از آنجا که پمپ انسولین به طور مداوم به بدن متصل است، بیمار می‌تواند با فشار دادن چند دکمه دوز دریافتی خود را در هر زمان از روز که خواست تغییر داده یا دستگاه را طوری برنامه‌ریزی کند که در زمان مورد نظر، مثلاً زمان خواب، میزان انسولین انتقالی به بدن بیشتر یا کمتر شود.
قلم‌های انسولین
استفاده از قلم‌های انسولین روش بسیاری مفیدی جهت انتقال بی‌دردسر انسولین به بدن است، که به شما اجازه می‌دهد در محیط‌های بیرون و هر جا که لازم دیدید انسولین تزریق کنید.
قلم‌های انسولین یا یک بار مصرف بوده یا دارای کارتریج انسولین قابل تعویض هستند.
نوک قلم‌های انسولین دارای یک سوزن نازک و کوتاه بوده و بیماران می‌تواند با چرخاندن یک پیچ گردان دوز تزریق را تنظیم کنند.
وسایل کمکی تزریق انسولین
علاوه بر ابداعاتی مانند قلم‌ها و پمپ‌های انسولین، وسایل دیگری نیز برای ساده‌تر کردن تزریق انسولین ساخته شده‌اند. این نوع انسولین با اکثر سرنگ‌ها کار کرده و شامل نگهدارنده‌های فنری سرنگ ، چراغ و لنز بزرگنمایی، ست‌های تزریق و غیره است.
تزریق کننده‌های جت انسولین
تزریق کننده‌های جت انسولین از ابزارهای پیچیده و نسبتاً جدید در زمینه مدیریت دیابت هستند. این نوع ابزارها با استفاده از یک جریان هوای پرفشار (به جای سوزن) انسولین را اسپری کرده و به صورت ذرات بسیاری ریزی از طریق پوست به بدن وارد می‌کنند. تزریق کننده‌های جت انسولین برای افرادی که دچار سوزن هراسی هستند گزینه بی‌نظیری است. البته این نوع وسایل گران بوده و نیازمند استریل‌سازی مکرر هستند.
اسپری‌های استنشاقی انسولین
اسپری‌های استنشاقی انسولین که همچنان تحت اصلاح و توسعه قرار دارند می‌توانند نقش بزرگی در آینده‌ی مدیریت دیابت ایفا کنند. برخی از این اسپری‌ها مدتی است که به بازار آمده‌اند و برخی دیگر هنوز نیاز به اصلاح و تحقیق دارند. اسپری‌های استنشاقی انسولین با استفاده از هوای فشرده دوزی از انسولین خشک یا انسولین سریع اثر حل شده که قابل استنشاق است را برای بیمار فراهم می‌کنند. دوز انسولین از طریق دهان استنشاق شده و مستقیماً وارد ریه‌ها می‌شود، و در آنجا نیز جذب شده و وارد خون می‌شود.
البته، در مورد استفاده طولانی مدت از اسپری‌های استنشاق انسولین و اثرات بر ریه‌ها دغدغه‌هایی وجود دارد. همچنین، این پرسش مطرح است که آیا اگر یک مبتلا به دیابت سرما بخورد این اسپری‌ها باز هم مؤثر خواهند بود. به علاوه، در مورد یکنواختی و تنظیم دوز آن‌ها نیز نگرانی‌هایی وجود دارد.
